Vai trò tổng hợp của Gan

1. Theo Y học hiện đại

Gan là cơ quan lớn nhất trong cơ thể, nằm ở hạ sườn phải, nặng khoảng 1,2–1,5 kg, giữ hơn 500 chức năng sinh lý khác nhau, trong đó có những vai trò quan trọng nhất:

🔹 a. Chức năng chuyển hoá

• Chuyển hoá glucid (đường): gan dự trữ glycogen và chuyển hóa glucose để giữ ổn định đường huyết.

• Chuyển hoá lipid (chất béo): gan tổng hợp cholesterol, phospholipid, acid béo và phân giải mỡ.

• Chuyển hoá protid (đạm): gan tổng hợp albumin, fibrinogen và nhiều enzyme cần thiết cho cơ thể.

🔹 b. Chức năng giải độc

Gan lọc bỏ và trung hoà các chất độc, thuốc, rượu, và các sản phẩm chuyển hóa độc hại (như amoniac). Đây là “nhà máy lọc máu” của cơ thể.

🔹 c. Chức năng tạo và bài tiết mật

Gan sản xuất mật, chứa muối mật giúp tiêu hoá và hấp thu chất béo ở ruột non.

🔹 d. Chức năng dự trữ

Gan dự trữ vitamin (A, D, E, K, B12) và khoáng chất (sắt, đồng, kẽm), đồng thời giữ một lượng máu lớn giúp điều hòa thể tích máu.

🔹 e. Chức năng miễn dịch

Gan có nhiều tế bào Kupffer – là đại thực bào giúp tiêu diệt vi khuẩn, tế bào chết, tăng sức đề kháng cho cơ thể.

2. Theo Y học cổ truyền (Đông y)

Trong hệ thống ngũ tạng: Tâm – Can – Tỳ – Phế – Thận, tạng Can (Gan) thuộc hành Mộc, mang tính sinh, phát, điều đạt, có các chức năng chủ yếu sau:

🔹 a. Can chủ sơ tiết

Tức là giúp điều hoà khí cơ toàn thân, duy trì dòng chảy khí huyết thông suốt.
→ Khi Can khí điều hòa: tinh thần thư thái, tiêu hóa tốt, giấc ngủ yên.
→ Khi Can khí uất (tắc): dễ nổi nóng, tức ngực, đau hai bên sườn, ăn kém, đầy hơi.

🔹 b. Can tàng huyết

Gan dự trữ và điều tiết huyết dịch: khi vận động huyết ra nuôi gân cơ, khi nghỉ huyết trở về Can.
→ Nếu Can huyết hư: hoa mắt, chóng mặt, cơ yếu, phụ nữ kinh ít hoặc bế kinh.
→ Nếu Can huyết ứ: đau vùng sườn, u cục, môi tím.

🔹 c. Can chủ cân – khai khiếu ra mắt – kỳ hoa ở móng

• Gân xương được nuôi dưỡng bởi Can huyết, nên Can tốt thì thân thể linh hoạt.

• Mắt là “cửa sổ của Can”: Can huyết đủ thì mắt sáng; Can huyết hư thì khô, mỏi, nhìn mờ.

• Móng tay, móng chân là phần thừa của Can huyết – móng yếu, khô, giòn là dấu hiệu Can khí kém.

🔹 d. Quan hệ biểu lý với Đởm (mật)

Gan và mật phối hợp để tiêu hóa thức ăn, “Can chủ sơ tiết, Đởm chủ trung dũng”, nên khi Can khí uất thì dễ sinh đắng miệng, vàng da, chán ăn, đau hạ sườn.

3. Tóm tắt – vai trò tổng hợp của Gan